Quy Trình Làm Gốm

Gốm sứ đã có truyền thống lâu đời. Gốm sứ gắn bó và được ưa chuộng đối với người dân Việt Nam bởi nét đẹp tinh tế sắc sảo. Gốm không chỉ là  nghệ thuật trang trí mà gốm còn gắn liền với cuộc sống của người dân qua những vật dụng sinh hoạt hằng ngày. Đằng sau nét đẹp tinh tế sắc sảo của đồ gốm sứ là những bước sản xuất đầy công phu. Để tạo ra những tác phẩm tuyệt vời này cần sự hòa quyện giữa tính năng – nghệ thuật, giữa đất, nước và đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ của người nghệ nhân. Cùng Kim Thăng khám phá quy trình làm gốm như thế nào nhé!

Quy trình sản xuất gốm sứ bao gồm nhiều công đoạn và được tổng kết thành 5 khâu chính từ khâu thấu đất (chọn & xử lý đất), tạo hình gốm sứ, trang trí hoa văn, tráng men và nung thành phẩm. Hôm nay kimthang.com xin được gửi đến bạn đọc quy trình sản xuất gốm sứ đơn giản nhất để chúng ta có thể tham gia trải nghiệm tự tay mình làm ra một sản phẩm gốm thủ công cho riêng mình.

1. Chọn và xử lý đất – Thấu đất

Nguyên liệu chính làm nên những đồ vật gốm sứ đó là đất sét. Đất được chọn vừa có độ dẻo cao, độ ngót vừa phải và chịu được nhiệt độ nung đốt cao. Mỗi loại sản phẩm gốm sứ có tỷ lệ pha đất khác nhau làm nên sự đa dạng mẫu mã cũng như tính chất.

Đất sét sau khi được chọn trải qua quá trình pha trộn và loại bỏ tạp chất. Nếu là lớp đất ít cát, hút nước thì cần được pha thêm cát để thành phẩm khi nung không bị nứt vỡ. Kế tiếp là quá trình loại bỏ tạp chất.  Đất sẽ được thái đi thái lại nhiều lần để tạo nên độ mịn, dẻo. Bước làm gốm đầu tiên này gọi là thấu đất.

 

2. Chuốt Gốm – Tạo hình gốm sứ

Sau khâu lựa chọn nguyên liệu, tiếp đến quá trình tạo hình sản phẩm gốm sứ theo mẫu định sẵn. Thông thường, nghệ nhân sử dụng bàn xoay, khuôn in kết hợp đôi tay dẻo dai, khéo léo để tạo nên những sản phẩm gốm sứ như ý. Sau đó đến quá trình hong khô trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời.

3 phương pháp tạo hình gốm sứ chính được sử dụng cho đến hiện nay bao gồm: Nặn bằng tay, tạo hình trên bàn xoay, sử dụng khuôn.

Tạo Hình Gốm Trên Bàn Xoay

Với phương pháp tạo hình trên bàn xoay, đất cần được luyện kỹ vừa và có độ dẻo nhất định, sẽ được nặn thành dây dài, to bằng cổ tay. Người thợ sau đó sẽ chuốt ngắt từng đoạn, khoanh trũng giữa bàn xoay. Chân phải đạp bàn, chuốt đất bằng 2 tay. Sản phẩm gốm với kích thước to hay nhỏ, dày hay mỏng đều được điều khiển bởi bàn tay người thợ. Cách tạo hình gốm bằng bàn xoay thường được sử dụng cho những sản phẩm có kích thước lớn như: lọ, chum, bình…

Tạo Hình Bằng Khuôn

Phương pháp tạo hình gốm bằng khuôn thường được áp dụng trong sản xuất các sản phẩm gốm có khối lượng vừa phải như: bát, chén, đĩa…

Tạo hình Gốm bằng phương pháp đắp nặn bằng tay.

Kỹ thuật này thường thấy ở những sản phẩm mang tính nghệ thuật, thẩm mỹ cao như linh thú, tượng, đỉnh gốm

Ngoài 3 phương pháp trên,  có thể kết hợp nhiều phương pháp tạo hình cho những sản phẩm đặc biệt.

3. Trang trí hoa văn, họa tiết

Khâu quan trọng quyết định tính thẩm mỹ cũng như giá trị của Gốm sứ. Sau khi tạo hình và phơi khô, người nghệ nhân sử dụng bút lông để vẽ, hoa văn, tăng tính nghệ thuật thẩm mỹ cho từng sản phẩm. Tương tự như bước tạo hình gốm, trang trí hoa văn cho sản phẩm gốm đã được tạo hình cũng được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau:

Vẽ Trực Tiếp Trên Gốm

Ở công đoạn này, nghệ nhân dùng bút lông vẽ hoa văn trực tiếp trên nền gốm. Công đoạn đòi hỏi kinh nghiệm và khéo léo. Mỗi sản phẩm trở thành tác phẩm nghệ thuật riêng biệt. Thợ gốm có thể sử dụng các phương pháp như vẽ men màu, đánh chỉ, hoặc bôi men chảy màu.

Họa tiết vẽ trước khi tráng men gọi là vẽ dưới men. Còn sau khi tráng men gọi là vẽ trên men. Gần đây, kỹ thuật vẽ trên nền gốm sau khi nung sơ hoặc dùng giấy decal từ Trung Quốc được phổ biến. Tuy nhiên, hình thức này không được coi là nghệ thuật truyền thống trong làng gốm sứ Việt Nam.

.Cắt Gọt & Khắc Vạch Trực Tiếp

Những sản phẩm sau tạo hình được hong khô trực tiếp bằng ánh nắng mặt trời. Sản phẩm khi cứng sẽ được gọt cạo nhẵn, tạo hình như ý. Các chi tiết được tạo hình ở giai đoạn này như: tai, quai, hình hoa lá, động vật nổi,…. Khắc vạch là phương pháp được người nghệ nhân sử dụng chủ yếu, sau đó là quá trình nung và tráng men gốm.

In Hoa Văn Bằng Khuôn

Với một số sản phẩm gốm có hoa văn được khắc chìm vào xương gốm đều được thực hiện bằng phương pháp in khuôn. Sau khi tạo thành xương gốm sứ, người nghệ nhânsẽ  dùng một khuôn cũng được bằng gốm có khắc hoa văn âm bản rồi ép vào khối gốm sứ định sẵn, sau đó tráng men rồi đem nung. Độ dày mỏng của lớp men tạo ra hiệu ứng, hiện ra những hoa văn định sẵn Cách này được áp dụng với các sản phẩm gốm men ngọc hay gốm men hoa nâu.

4. Tráng men gốm sứ

Khi sản phẩm mộc hoàn chỉnh, thợ có thể nung sơ ở nhiệt độ thấp hoặc tráng men trực tiếp. Xương gốm có màu cần lớp men lót để che màu. Cần tính toán nồng độ men, tính năng xương gốm và thời tiết. Thợ gốm thường tráng men trực tiếp lên gốm mộc hoàn chỉnh.

Sản phẩm nhỏ thường được nhúng vào men, còn sản phẩm lớn dùng phương pháp dội hoặc phun men. Trước khi tráng men, sản phẩm phải được làm sạch bụi bằng chổi lông. Sau đó, thợ gốm sửa hàng men, xem xét từng sản phẩm để bôi men vào các khuyết điểm. Cuối cùng, họ “cắt dò” để cạo bỏ men thừa trước khi nung chính thức.

5. Nung thành phẩm gốm sứ

Đây là một trong những công đoạn cuối cùng. Nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quy trình sản xuất gốm sứ. Người ta thường sử dụng các dạng lò hộp, lò bầu và nguyên liệu là than cám, củi gỗ hoặc gas để nung gốm sứ thành phẩm. Tùy thuộc vào sản phẩm và các loại gốm sứ nhiệt độ nung cũng khác nhau. Cụ thể: Gốm đất nung ở nhiệt độ từ 600 – 900 độ C, gốm sành nâu từ 1100 – 1200 độ C, gốm sành xốp từ 1200 – 1250 độ C, gốm sành trắng từ 1250-1280 độ C và đồ sứ từ 1280 – 1350 độ C.

Qua những chia sẽ này mong rằng có thể giúp các bạn biết rõ hơn về quy trình làm gốm như thế nào?.

Cảm ơn các bạn đã quan tâm và theo dõi KimThăng nhé!